Art. 3 ust. 1. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. nr 72, poz. 747 ze zm) stanowi, iż zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. ustawy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest obowiązane zapewnić budowę urządzeń wodociągowych zakresie kanalizacyjnych, w zakresie ustalonym przez gminę w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Mieszkańcy mogą współfinansować inwestycje:
1) poprzez dobrowolne wpłaty – przy czym nie mamy do czynienia z
dobrowolnością w przypadku gdy gmina w drodze uchwały wprowadza powszechnie obowiązujące opłaty za podłączenie.
Gmina w drodze uchwały nie może przerzucać na mieszkańców kosztów budowy sieci,
ponieważ nie ma przepisów ustawowych, które uprawniałyby gminę do wprowadzenia w drodze regulacji prawnych powszechnie obowiązujących opłat za podłączenie do istniejącej gminnej sieci (NSA z dnia 13 grudnia 2000 r., sygn. akt II S.A. 2320/2000). Uchwała taka pozostaje w sprzeczności z art. 84, który wyłącznie dla ustaw zastrzega możliwość narzucania obywatelom dodatkowych ciężarów i świadczeń publicznych i art. 94 Konstytucji RP. Art. 84 stanowi:
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Art. 94 - Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.
W związku z powyższym uchwałę taką można zaskarżyć do sądu administracyjnego.
2) poprzez opłatę adiacencką
Właściciele nieruchomości uczestniczą w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej przez wnoszenie na rzecz gminy opłat adiacenckich (art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami Dz. U. 2004, nr 261, poz. 2603 ze zm.). "Obowiązek właściciela nieruchomości uczestniczenia w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej wynika bezpośrednio z art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami i nie jest uzależniony od tego, czy korzysta on faktycznie z tego urządzenia. Przesłanką zaś ustalenia obowiązku uiszczenia opłaty adiacenckiej jest stworzenie warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń." (wyrok NSA z dnia 7 stycznia 2003 r., I SA 1201/01). Również Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, że gminy nie mogą pobierać opłat za budowę sieci od osób, które chcą mieć wodociąg, gdyż tę funkcję spełnia opłata adiacencka (XVII Ama 49/07) – wyrok WSA III S.A./Kr 1006/07
Opłata adiacencka, w myśl art. 145 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, może być ustalona każdorazowo po urządzeniu lub modernizacji drogi albo po stworzeniu warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej (NSA – sygn. Akt. I OSK 559/07).
Osoby, które z własnych środków pokryły budowę sieci:
Zgodnie z zapisem: art. 49 Kodeksu Cywilnego - urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.
Oznacza to, że z chwilą połączenia z przedsiębiorstwem wybudowane urządzenia stają się jego własnością.
W związku z powyższym ustawodawca wprowadził przepisy:
Art. 31 ust. 1 . ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków – osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.
Należność za przekazane urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne może być rozłożona na raty lub uwzględniona w rozliczeniach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.
Odmowa odpłatnego przejęcia urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych może nastąpić wyłącznie z przyczyn określonych w art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków – (SN II CK 40/02)
Art. 31 ust. 2 stanowi, że przekazywane urządzenia powinny odpowiadać warunkom technicznym określonym w odrębnych przepisach.
Polecam równiez lekturę decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie wykorzystywania pozycji dominującej przez gminy. Przykładem może być decyzja RLU -411-14/06/MW.